APK: Explosions in the Sky – The Earth Is Not A Cold Dead Place

Voor mooi vuurwerk kun je mij wakker maken: daverende burstknallen, wijdse shells, boeketten in felle kleuren en die heerlijke geur van kruit. Verrukkelijk! De band Explosions in the Sky ontleende ooit zijn naam aan dit prachtige stukje techniek, dat de Chinezen ons schonken. Deze band uit Austin, Texas, heette aanvankelijk Breaker Morant. Toen ze bij één van hun eerste sessies de studio verlieten, knalde er net vuurwerk in de lucht. Eén van de bandleden mompelde: ‘Explosions in the Sky’ en een nieuwe bandnaam was geboren. Na How Strange, Innocence (2000) en Those Who Tell the Truth Shall Die, Those Who Tell the Truth Shall Live Forever  (2001) kwam in 2003 The Earth Is Not a Cold Dead Place uit. Dit derde album werd mijn kennismaking met Explosions in the Sky en de indruk die deze plaat op me maakte was groot, zeer groot. Inderdaad: als een lawinepijl sloeg het album bij me in. In die tijd luisterde ik regelmatig naar het programma Duyster . Dit nachtelijke radioprogramma van Studio Brussel was (en is) gespecialiseerd in slowcore, indietronics, kraut- & post-rock, (new) folk, singer-songwriter, lo-fi, enz. In 2003 draaide men daar TEINADCP grijs. Ene Wim Boluijt was ook al erg enthousiast. 1 + 1 = 2 en ondergetekende schafte dit album aan. Het is gehuld in een spuuglelijke hoes, waar ik verder weinig woorden aan wil wijden. Al was dit album in een wit kartonnetje gestoken: de muziek is van een onaardse schoonheid.

Explosions in the Sky is een echte postrock-band. De nummers zijn lang en louter instrumentaal. Toch neemt Explosions in the Sky wel een eigen plaats in binnen het pantheon van de postrock. Er wordt helemaal niet gezongen. Er wordt geen gebruik gemaakt van electronica – althans, niet op TEINADCP. De bezetting is traditioneel: bas (Michael James), drums (Chris Hrasky) en gitaar (Mark Smith en Munaf Rayani). Maar de grootste eigenheid zit ‘m bij Explosions in the Sky in het meer open geluid. Waar veel postrockbands à la Mogwai gitaarlaag op gitaarlaag stapelen en deze uiteindelijk laten exploderen in nietsontziene noise, stapelt Explosions in the Sky veel minder, plamuurt men niet alles dicht, houdt men vaker in en is de sfeer lichtvoetiger en hoopvoller ook.

Neem het beginnummer First Breath After Coma (ja, voor dramatische titels draait men de hand niet om!). Hoge gitaartonen suggereren de pieptonen van een hartmonitor. De basdrums verklanken een hartslag. Een tweede gitaar voegt zich erbij. Rustig wordt het nummer opgebouwd. Het leidt tot een eerste euforie. Wat wil je, als iemand uit een coma ontwaakt?! Na een vijftal minuten wordt er teruggeschakeld. Dit tussenstuk klinkt melancholisch. De spanning is voelbaar. De situatie blijft blijkbaar kwetsbaar. De drums geven een signaal af. Nog een keer. De spanning wordt opgevoerd en uiteindelijk na zo’n acht en halve minuut klinkt de bevrijdende apotheose.
Explosions in the Sky maakt eigenlijk muziek bij imaginaire films. Niet voor niets wordt deze muziek regelmatig gebruikt in films en tv-series. Maar ook zonder bestaande beelden is hun muziek zo beeldrijk dat die films vanzelf op je innerlijk scherm komen. Althans, zo vergaat mij dat.

Explosions in the Sky maakt ook romantische muziek. Anders dan Lionel Richie of een Marco B. Maar toch. Neem het tweede nummer The Only Moment We were Alone. Zo’n setting lijkt mij belangrijk in een relatie: eindelijk onder vier ogen, elkaar de waarheid zeggen, of juist in de armen sluiten, opmaat naar een vereniging. De lyrische gitaren, maar ook de als pauken klinkende drums, spreken genoeg tot de verbeelding. Bovendien wordt er de tijd genomen om het nummer open te laten bloeien, zonder dat het een kakafonie wordt. De muzikale taal van de liefde, dunkt mij.

Six Days At The Bottom Of The Sea schreef de band n.a.v. het verschrikkelijke ongeval met de Russische onderzeeër Koersk. Deze duikboot zonk in 2000 in het ijskoude water van de Barentszee. Aan boord waren 118 bemanningsleden, die allemaal omkwamen. De bandleden stelden zich voor hoe die mensen met elkaar opgesloten zaten, wetend dat de zuurstof langzaam opraakt en de dood nadert. Dit gruwelijke drama wordt door Explosions in the Sky in een kleine 9 minuten aangrijpend verklankt. Melancholisch klinken de gitaren. Berustend lijkt het wel. Tot er een versnelling komt en de bas duidelijk van zich laat horen. Daarna schakelt men terug naar het oude tempo met de klingelende gitaar er over heen. Een soort brommend geluid komt op de achtergrond naar voren, terwijl de gitaren rustig en melodieus door blijven gaan. Dan klinkt er een dreun en nog één, alsof de bemanningsleden op de ijzeren wanden van de onderzeeër bonzen en zo, tegen beter weten in, hun s.o.s. naar boven zenden. Een nieuwe versnelling volgt. De laatste doodsstrijd. Dan is het in één keer voorbij, alsof de laatste ademtocht is uitgeblazen.

Memorial kreeg al eerder een plaats in Memento Mori, mijn liedjeslijst over de dood. Niet voor niets natuurlijk. Het is een prachtig muzikaal In Memoriam. Ook helemaal op z’n plaats hier op het album natuurlijk, na dat heftige stuk m.b.t. de Koersk. Het nummer begint met een bijna neo-klassieke hoge toon. Deze gaat werkelijk door merg en been. Een rustige gitaar valt in, om na verloop van tijd weg te sterven. De bas gaat door. Men versnelt, houdt weer in en jawel, daar is eindelijk zo’n typische postrockiaanse uitbarsting. Een flinke zelfs. Mogwai zou goedkeurend knikken… Kübler-Ross sprak over de fase van woede in de rouwverwerking. Zoek je naar een verklanking daarvan, dan ben je hier aan het goede adres!

Gelukkig is de liefde sterk als de dood. Althans, Your Hand In Mine lijkt mij aan de liefde gewijd. Of dat nu een Russisch bemanningslid van de Koersk betreft, dat nog een brief aan zijn geliefde schreef. Of Romeo en Julia die samen hand in hand de dood zochten. Of dat het willekeurig twee geliefden zijn die hun tocht door het leven maken, huppelend en slepend. Ook dit nummer is beeldrijk genoeg om er je eigen verhaal bij te bedenken. En bent u minder beeldend ingesteld? Ook geen ramp, want de muziek zelf is al onsterfelijk mooi!

‘Postrock is dood’ is meer dan eens geroepen. Die stelling onderschrijf ik niet. Aan de andere kant is de vernieuwing er natuurlijk van af. Maar wil je een gevarieerd, ontroerend, beeldrijk én lyrisch voorbeeld van deze muziekstroming horen, dan zou ik deze plaat een kans geven. Ook omdat temidden van alle duisternis er waarlijk hoop en licht in doorschemert. Subtiel, maar toch. Ik las ergens: ‘Als Mogwai de schemering inluidt, dan geeft Explosions in the Sky het ochtendgloren weer.’ Misschien is dat nog wel het mooiste vuurwerk…